انتخاب و خاتمه شهردار در قانون شهرداریها مصوب 1334 و اصلاحات بعدی

گفتار دوم: انتخاب و خاتمه خدمت شهردار (در قوانین مرتبط قانون تشکیلات، وظایف و انتخاب شوراهای اسلامی شهر مصوب 1/3/752 و الحاقات و اصلاحات بعدی - آئین نامه اجرای شرایط احراز شهردار)

مبحث اول: بند 1 ماده 71 از وظایف شورای اسلامی شهر

بند 1- انتخاب شهردار برای مدت چهار سال

‌تبصره 1 - شورای اسلامی شهر موظف است بلافاصله پس از رسمیت یافتن نسبت به انتخاب شهردار واجد شرایط اقدام نماید.

تبصره‌ 2 - شهردار نمی‌تواند همزمان‌ عضو هیچ‌یک‌ از شوراهای‌ اسلامی‌ شهر و روستای‌ کشور باشد.

‌تبصره 3 - نصب شهرداران در شهرها با جمعیت بیشتر از دویست‌هزارنفر و مراکز استان بنا به پیشنهاد شورای شهر و حکم وزیر کشور و در سایر‌شهرها به پیشنهاد شورای شهر و حکم استاندار صورت می‌گیرد.

شورای شهر براساس ضوابط و شرایط احراز صلاحیت شهرداران مندرج در‌آئین‌نامه مصوب این قانون، شهردار موردنظر خود را انتخاب می‌کند. وزیر کشور و‌استانداران موظفند حکم شهردار معرفی‌شده را ظرف مدت ده روز صادر نمایند.

‌در صورتی که وزیر کشور یا استاندار، شهردار معرفی شده را واجد شرایط تعیین‌شده نداند، مراتب را با ذکر دلیل و مستندات به شورای شهر منعکس می‌نماید، در صورت‌اصرار شورای شهر بر نظر قبلی خود و عدم صدور حکم شهردار، موضوع توسط شورای‌شهر به هیأت حل اختلاف ذی‌ربط ارجاع خواهد شد. ‌

هیأت مذکور ظرف پانزده روز مکلف به تصمیم‌گیری بوده و تصمیم آن هیأت برای‌طرفین (‌وزارت کشور و شورای اسلامی شهر) لازم‌الاجراء می‌باشد. چنانچه در مدت مقرر،‌هیأت حل اختلاف نظر خود را اعلام ننماید، نظر شورای شهر متبع خواهد بود و شهردار‌می‌تواند اختیارات قانونی خود را اعمال و اجراء نماید.

تبصره 4 - دوره خدمت شهردار در موارد زیر خاتمه می‌پذیرد:
الف - استعفای کتبی با تصویب شورا.
ب - برکناری توسط شورای شهر با رعایت مقررات قانونی.
ج - تعلیق طبق مقررات قانونی.
‌د - فقدان هر یک از شرایط احراز سمت شهردار به تشخیص شورای شهر.
مبحث دوم: استفساریه بند 1 ماده 76 از وظایف شورای شهر

ماده واحده - منظور مقنن از عبارت انتخاب شهردار برای مدت چهار سال در بند (1) ماده (71) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1/3/1375 با توجه به حکم تبصره (1) آن که می‌گوید شوراهای اسلامی شهر موظفند بلافاصله پس از رسمیت یافتن نسبت به انتخاب شهردار واجد شرایط اقدام نمایند، این است که حداکثر مت دوره تصدی شهردار چهار سال است و شوراهای دوره بعد پس از رسمیت یافتن یا قبل از پایان یافتن مدت چهارساله باید نسبت به انتخاب شهردار اقدام نمایند، یا باید تامل نمایند تا مدت چهارساله شهردار قبلی پایان پذیرد؟

نظر مجلس:

منظور مقنن از تبصره (1) بند (1) ماده (71) قانون مذکور این است که شوراهای اسلامی کشور در هر دوره باید پس از رسمیت یافتن اعم از اینکه دوره چهارساله شهردار قبلی پایان یافته باشد یا خیر نسبت به انتخاب شهردار اقدام نمایند.

قانون فوق مشتمل بر ماده واحده در جلسه علنی روز سه شنبه مورخ ششم خرداد ماه یکهزار سیصد وهشتاد دو مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 7/3/1382  به تایید شورای نگهبان رسیده است.

مبحث سوم: آیین ‌نامه اجرایی شرایط احراز تصدی سمت شهردار - مصوب 11/6/1377 هیات وزیران‌   

ماده 1 ـ کسانی را می‌توان به سمت شهردار انتخاب نمود که دارای شرایط زیر باشند:

1 ـ تابعیت جمهوری اسلامی ایران‌

2 ـ حتی المقدور متاهل و دارای حداقل (25) سال سن و (5) سال سابقه اجرایی در موقع انتخاب‌شدن‌.

3 ـ انجام خدمت وظیفه عمومی (دوره ضرورت‌) یا داشتن معافیت دایم در زمان صلح‌.

4 ـ اعتقاد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی‌.

5 ـ دارا بودن حسن شهرت‌.

6 ـ داشتن توانایی جسمی و روحی برای انجام کار.

7 ـ نداشتن محکومیت کیفری که مستلزم محرومیت از حقوق اجتماعی باشد.

8 ـ دارا بودن تحصیلات و تجربه به شرح زیر:

9 ـ حداقل تحصیلات کارشناسی (لیسانس‌) برای شهرداریهای درجه (1و6).

1. ـ حداقل تحصیلات کارشناسی (لیسانس‌) با گرایشهای مشخص شده توسط وزارت کشور برای ‌شهرداریهای درجه (7 تا 1. ).

11 ـ برای شهرداریهای درجه (11 و 12) حداقل تحصیلات کارشناسی ارشد (فوق لیسانس‌) با گرایشهای مشخص شده توسط وزارت کشور.

تبصره 1 ـ کسانی که درای تحصیلات فوق دیپلم و پنج سال سابقه اجرایی ـ که حداقل (2) سال آن ‌را در سمت شهردار و یا مدیریت (سرپرستی و بالاتر) در وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته‌ به دولت و شهرداریها خدمت کرده باشند ـ یا دارای (4) سال تجربه در امور مربوط به شهرداری‌باشند نیز می‌توانند عهده دار تصدی شهرداریهای از درجه (1 تا 6) می‌شوند.

تبصره 2 ـ کسانی که دارای تحصیلات فوق دیپلم و پنج سال سابقه اجرایی و حداقل چهار سال ‌سابقه کار و تجربه در سمت شهردار در شهرداری درجه (1تا6). و یا معاون شهردار در شهرداری‌ درجه (7) به بالا یا مدیریت (مدیریت میانی به بالا) در وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به‌دولت و شهرداریها باشند نیز می‌توانند تصدی شهرداریهای درجه (7) تا (10) را عهده دار شوند.

تبصره 3 ـ کسانی که دارای تحصیلات کارشناسی (لیسانس‌) مندرج در ردیف (2) بند (ح‌) ماده (1) این آیین ‌نامه با حداقل پنج سال پیشینه کار در سمت شهردار شهر درجه (7 تا10 ) و بالاتر و یا معاون‌شهردار شهر درجه (11و12) و یا مدیریت میانی به بالا وهمتراز آنها در وزارتخانه‌ها و موسسات‌دولتی و وابسته به دولت و شهرداریها باشند نیز می‌توانند برای احراز سمت شهردار در شهرداریهای‌درجه (11 و12) و تهران انتخاب شوند.

تبصره 4 ـ انتخاب مقامات موضوع تبصره (2) ماده (1) قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان ‌دولت و همترازان آنها و همچنین معاونان استانداران و مدیران کل ستادی حوزه عمرانی وزارت ‌کشور با داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی با رشته‌های مندرج در ردیف (2) بند (ح‌) ماده (1) این‌آیین ‌نامه و حداقل (2) سال سابقه خدمت در سمتهای مذکور به سمت شهردار بلامانع است‌.

تبصره 5 ـ در صورتی که اشخاص موضوع تبصره‌های بالا یکی از دوره‌های مکاتبه‌ای یا حضوری ‌میانی شهرداری‌، منطبق با دستورالعملهای وزارت کشور را با موفقیت گذرانده باشند، دوره مذکور معادل یک سال تجربه در امور شهرداری و چنانچه دوره عالی مدیریت شهرداری و مطابق با دستورالعمل‌های وزارت کشور را گذرانده باشند، دوره مذکور معادل 5/1 سال تجربه در امورشهرداری برای آنان محسوب خواهد شد.

تبصره 6 ـ منظور از درجه شهرداری در این آیین ‌نامه درجه بندی شهرداریها موضوع تبصره (1) ماده (1) آیین ‌نامه حقوق ومزایای شهرداران (موضوع تصویبنامه شماره 251/ت‌111هـ مورخ ‌1/4/137. هیات وزیران می‌باشد و در صورت اصلاح درجه شهرداریها در آیین ‌نامه اجرایی یادشده مفاد این آیین ‌نامه متناسب با آن اصلاح خواهد شد.

تبصره 7 ـ کلیه کسانی که در زمان تصویب این آیین ‌نامه در سمت شهردار مشغول انجام وظیفه بوده ‌و از نظر تحصیلات و سوابق تجربی واجد شرایط لازم برای تصدی سمت شهردار در شهر مربوط‌ نمی‌باشند تا زمان تصدی در سمت مذکور در آن شهر از شرایط تحصیلات و سوابق مذکور در این ‌آیین ‌نامه معاف می‌باشند وانتخاب آنان برای تصدی سمت شهردار در شهرداریهای با همان درجه ‌بلامانع است‌.

تبصره 8 ـ تشخیص همترازی مدیریت و سرپرستی و نیز تجربه مدیریت در بخش خصوصی به ‌عهده وزارت کشور است‌.

تبصره 9 ـ شهردار باید علاوه بر شرایط فوق به امور مالی و ذی حسابی با تشخیص وزارت کشور آشنا باشد و در غیر این صورت باید در دوره توجیهی که توسط وزارت یاد شده تشکیل می‌شود شرکت نماید.

تبصره 1. ـ در موارد استثنا، انتخاب شهردار از میان افراد دارای مدرک تحصیلی دیپلم با تایید وزیر کشور بلامانع است‌.

ماده 2 ـ کسی که به سمت شهردار انتخاب می‌شود نباید صاحب موسساتی باشد که تمام یا بخشی از حوایج عمومی حوزه عمل شهرداری را تامین می‌نماید و همچنین نباید در زمان تصدی این‌سمت‌، رییس با عضو هیات مدیره یا مدیر عامل شرکتها و موسسات مذکور باشد. شهردار حق ندارد در معاملات و قرار دادهایی که یک طرف آن شهرداری یا یکی از موسسات تابعه و یا وابسته به آن‌است بطور مستقیم یا غیر مستقیم ذی نفع باشد.

تبصره ـ عضویت شهردار در هیات مدیره و مجمع عمومی و یا شورای شرکتها و سازمانهای و موسساتی که وابسته و یا تابع شهرداریها و نیز موسسات عمومی‌، اعم از دولتی و غیر دولتی که‌ شهرداری در آنها صاحب سهم باشد و یا حضور شهردار در سمتهای مذکور در این گونه موسسات‌ که ‌بنا به تصویب شورای اسلامی شهر ضروری تشخیص داده شود از شمول معاد این ماده مستثنی است‌.

ماده 3 ـ شهردار باید از تاریخ اشتغال به کار تا زمانی که در این سمت انجام وظیفه می‌نماید در داخل ‌محدوده قانونی شهر ساکن باشد. شهرداری مکلف است برابر دستورالعمل وزارت کشور شرایط‌ مناسب جهت تحقق مفاد این ماده را برای شهردار فراهم سازد.

ماده 4 ـ شورای اسلامی شهر به محض آن که از فقدان یکی از شرایط مندرج در بندهای و تبصره‌های ذیل ماده (1) و مواد (2)و(3) این آیین ‌نامه در شهردار منتخب خود مطلع شود باید در اولین جلسه عادی یا فوق العاده که با حضور شهردار تشکیل می‌شود به موضوع رسیدگی و تشخیص‌ خود را اعم از صحت یا سقم مطلب به مرجع صدور حکم انتصاب اعلام نماید، مرجع صدور حکم ‌انتصاب پس از بررسی ‌موضوع‌، در صورت ‌صحت ‌فقدان ‌هریک‌ از شرایط‌، حکم ‌انتصاب‌ را ملغی ‌می‌نماید.

ماده 5 ـ در صورتی که شهردار از بین کارگزاران شهرداریها و موسسات و سازمانهای تابعه و وابسته ‌آنها و یا وزارتخانه‌ها و یا موسسات و شرکتهای دولتی تابع و وابسته به دولت انتخاب شود، پس از خاتمه دوره خدمت با رعایت مقررات استخدامی مربوط‌، به سازمان محل خدمت اولیه خود برگشت داده می‌شود و چنانچه از بین کارگزاران انتخاب نشده باشد، وزارت کشور و شهرداریها در قبال او هیچگونه تعهد استخدامی ندارند.

تبصره 1 ـ شهردار خاتمه خدمت یافته‌، می‌تواند ضمن داشتن شرایط استخدام موضوع ماده (6) اصلاحی آیین ‌نامه استخدامی شهرداری تهران (موضوع تصویبنامه شماره 17570 /ت مورخ‌2/3/1368) در صورت دار بودن شرایط زیر، ظرف یکسال از تاریخ خاتمه خدمت و یا صدور حکم‌قطعی برایت درخواست استخدام به شهرداری تسلیم نماید که در این صورت از شروط امتحان ومسابقه موضوع ماده (7) اصلاحی آیین ‌نامه یاد شده معاف خواهد بود.

1 ـ فاقد هرگونه ارتباط و تعهد استخدامی با موسسات مذکور در ماده (5) این آیین ‌نامه باشد.

2 ـ خدمت وی به علت استعفا یا اتمام دوره قانونی خدمت (4) سال خاتمه یافته باشد.

3 ـ حداقل دوسال متوالی یا چهار سال متناوب دارای سابقه خدمت مورد پذیرش وزارت کشور در سمت شهردار باشد.

4 ـ در صورت تعلیق از خدمت طبق مقررات قانونی درای حکم قطعی برایت از مراجع صالح قضایی ‌باشد.

وزارت کشور می‌تواند پس از تامین اعتبار در اولین بودجه‌، اصلاح بودجه یا متمم بودجه‌، مطابق ‌مدرک تحصیلی وی‌، تحت عناوین (کارشناس‌، کمک کارشناس و کاردان‌) با موافقت سازمان ‌امور اداری و استخدامی کشور نسبت به ایجاد پست سازمانی مناسب برای وی در یکی از شهرداریهای سراسر کشور اقدام نماید. پس از ترک پست مذکور توسط شاغل به هر عنوان‌، پست یادشده حذف می‌شود.

تبصره 2 ـ اجرای مفاد تبصره یک در مورد شهردارانی که مطابق مفاد ماده (73) قانون موضوع این‌ آیین ‌نامه از کار برکنار شده‌اند، ظرف مهلت مذکور منوط به تصویب شورای اسلامی شهر است‌.

ماده 6 ـ نظارت برحسن اجرای این آیین ‌نامه برعهده وزارت کشور است‌.